Γράφει η Ίλια Π. Χατζή , Ψυχολόγος MSc
Τι είναι ψυχική υγεία;
Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας η ψυχική υγεία δεν αφορά μόνο την παρουσία ή την απουσία κάποιας ψυχικής διαταραχής. Ο όρος Ψυχική Υγεία περιγράφει «την κατάσταση ευημερίας κατά την οποία κάποιος αντιλαμβάνεται και αξιοποιεί τις ικανότητές του, είναι ικανός να αντιμετωπίσει το καθημερινό στρες, εργάζεται παραγωγικά και μπορεί να συνεισφέρει στην κοινότητά του». Υπό το πρίσμα αυτό, η ψυχική υγεία επηρεάζεται και εξαρτάται σημαντικά από τις σχέσεις του ατόμου με τους άλλους και από το περιβάλλον του.
Όλοι οι άνθρωποι κάποιες φορές μπορεί να αισθάνονται αγχωμένοι ή φοβισμένοι. Μπορεί οι περισσότεροι να ξεπερνούν αυτά τα συναισθήματα, αλλά υπάρχουν κάποιες φορές που αυτά μπορεί να εξελιχθούν σε ένα πιο σοβαρό πρόβλημα και αυτό μπορεί να συμβεί στον καθένα από εμάς.
Ο κάθε άνθρωπος είναι διαφορετικός. Κάποιος μπορεί να ξεπεράσει εύκολα τα αρνητικά συναισθήματα που βιώνει, ενώ κάποιος άλλος μπορεί να νιώθει ότι καταπιέζεται από αυτά για μεγάλο χρονικό διάστημα.
Από τί μεταβάλλεται η ψυχική μας υγεία;
Οι συνθήκες της ζωής αλλάζουν διαρκώς και μαζί τους μεταβάλλεται και η ψυχική διάθεση. Είναι απολύτως φυσιολογικό να μας κυριεύουν από καιρό σε καιρό αισθήματα θλίψης, ανησυχίας και φόβου. Τα αισθήματα αυτά μπορεί ωστόσο να αποτελέσουν πρόβλημα εάν παρεμβαίνουν στις καθημερινές δραστηριότητες και τις επηρεάζουν για μεγάλο χρονικό διάστημα.
Σε μια εποχή όπου ιδιαίτερα στη χώρα μας υπάρχει οικονομική και πολιτική αβεβαιότητα, η ψυχική υγεία επηρεάζεται και δεν είναι πάντα η ίδια. Μπορεί να αλλάξει ανάλογα με τα γεγονότα που βιώνουμε,(π.χ. μείωση μισθού, απώλεια εργασίας), ανάλογα με τις πληροφορίες που λαμβάνουμε και ανάλογα με τις σκέψεις που κάνουμε για το δικό μας μέλλον ή των δικών μας ανθρώπων (θα βρουν εργασία τα παιδιά μου ή θα τα βγάλω πέρα με τα οικονομικά μου κ.λ.π.).
Τί είναι κρίση;
Συχνά συναντάται η λέξη κρίση στην καθημερινή ζωή κυρίως ως οικονομική κρίση. Κρίση είναι μια μεταβατική περίοδος ή καμπή στη ζωή ενός ατόμου. Οι αλλαγές που βιώνονται και που συνδέονται συχνά με μια κρίση οδηγούν σε ανακατατάξεις και σε αλλαγές στη ζωή του ατόμου. Η αστάθεια και η αβεβαιότητα που σχετίζονται με την αλλαγή δημιουργούν επιπλέον άγχος και ένταση. Σε αυτή τη μεταβατική περίοδο, τα συναισθήματα άγχους, ανασφάλειας, θλίψης, φόβου είναι έντονα και η ψυχική διάθεση επιβαρύνεται.
Όλοι συζητούν για οικονομική κρίση και γεμάτοι με συναισθήματα φόβου και άγχους αναρωτιούνται, αν και πότε θα λάβει τέλος αυτή η κατάσταση. Ακόμα και άνθρωποι που δεν έχουν πληγεί από αυτήν, και μόνο στη σκέψη της επικείμενης ανασφάλειας, μπορεί να διαταραχθούν. Έχει παρατηρηθεί ότι οι ψυχικές διαταραχές, κυρίως η κατάθλιψη και αγχώδεις διαταραχές αυξάνονται συνεχώς, καθώς δεν μπορεί ο άνθρωπος να διαχειριστεί όλα αυτά που συμβαίνουν γύρω του αλλά και μέσα του.
Σύμφωνα με στατιστικές έρευνες από το 2009 έως το 2012 στην Ελλάδα είχαμε αύξηση των αυτοκτονιών της τάξης του 37%. Έτσι, η χώρα μας από την τελευταία θέση στις αυτοκτονίες στον κατάλογο των ευρωπαϊκών χωρών το 2007 έφτασε στην πρώτη θέση το 2012. Παράλληλα υπολογίζεται ότι 25% των ανδρών και 33% των γυναικών (περίπου 850.000 και 1.100.000 αντίστοιχα) πάσχουν από κατάθλιψη.
Τί μπορούμε να κάνουμε για την ψυχική μας υγεία ;
Υπάρχουν προστατευτικοί παράγοντες και αν ναι ποιοί είναι αυτοί;
-Ανανεώνοντας τις σκέψεις:
Οι αρνητικές σκέψεις σχετικά με τα γεγονότα που συμβαίνουν γύρω μας επηρεάζουν άμεσα τα συναισθήματά μας. Τα αρνητικά γεγονότα δεν γίνεται να τα αλλάξουμε καθώς πολλά από αυτά δεν εξαρτώνται από εμάς π.χ. ανεργία, μείωση μισθού, σύνταξης κ.λπ.. Στο βαθμό όμως που αυτά τα αρνητικά γεγονότα θα επηρεάσουν την ψυχική μας υγεία εξαρτάται από το πόσο αφήνουμε αυτά να κυριεύσουν τις σκέψεις μας. Κάποιες φορές προσπαθούμε με τις δικές μας δυνάμεις να λύσουμε τα προβλήματά μας κατακλύζοντας το νου μας με σκέψεις για το τί πρέπει να γίνει. Προσπαθούμε να βρούμε λύσεις και να κάνουμε επιλογές που θα διασφαλίσουν τη ζωή μας.
Ο Λόγος του Θεού μας λέει να φέρνουμε τα αιτήματά μας στο Θεό, να τα αφήνουμε σε Αυτόν και Εκείνος θα φροντίσει για το καθετί. «Για τίποτε να μην έχετε άγχος αλλά σε κάθε περίπτωση τα αιτήματά σας να τα απευθύνετε στο Θεό με προσευχή και δέηση που θα συνοδεύονται με ευχαριστία και η Ειρήνη του Θεού που είναι ασύλληπτη στο ανθρώπινο μυαλό θα διαφυλάξει τις καρδιές σας και τις σκέψεις σας» Φιλιπ. 4:6-7. Αυτό βέβαια δε σημαίνει να μένουμε άπραγοι, αλλά ότι ο Κύριος θα μας δώσει σοφία για το τί να κάνουμε. Ο ίδιος ο Θεός θα μας δείξει πώς να ενεργήσουμε «Ανάθεσε στον Κύριο τον δρόμο σου έλπιζε σε αυτόν, και αυτός θα ενεργήσει» Ψλμ. 37:5. Εμπιστευόμενοι το πρόβλημά μας στο Θεό, η ειρήνη του Θεού θα βασιλεύει στις καρδιές μας απομακρύνοντας συναισθήματα φόβου, ανασφάλειας και άγχους. Ας κρατήσουμε στη σκέψη μας την υπόσχεση του Θεού ότι «είναι μαζί μας» και να μην επιτρέπουμε το πρόβλημα που βιώνουμε να κυριεύει τη σκέψη μας. Καθώς τα αρνητικά γεγονότα κατακλύζουν την ψυχή μας καθημερινά, ψάλλοντας, διαβάζοντας το Λόγο του Θεού, υψώνοντας προσευχή ανανεώνουμε τη σκέψη μας.
-Επικοινωνώντας με άλλους:
Ψυχολογικές έρευνες δείχνουν ότι οι άνθρωποι οι οποίοι διατηρούν διαπροσωπικές και κοινωνικές σχέσεις με τους γύρω τους, έχουν στατιστικά λιγότερες πιθανότητες να έρθουν αντιμέτωποι με κάποια ψυχική ασθένεια στο μέλλον. Η έκφραση των συναισθημάτων μας σε κάποιον άλλον, η συζήτηση καθώς και ο συμμερισμός των εμπειριών συμβάλλει στη διατήρηση της καλής ψυχικής διάθεσης. Μέσα από την επαφή με άλλους ανθρώπους δημιουργείται ένα δίκτυο στήριξης και συμπαράστασης. Η εκκλησία και οι μικρότερες ομάδες της, όπως συναντήσεις κυριών, όμιλος νέων, ομάδες συμπροσευχής κ.λπ. δίνουν την ευκαιρία σε κάθε άτομο να μπορεί να γνωρίσει άλλους, να αναπτύξει σχέσεις, να συμμεριστεί την κατάσταση που βιώνει και να προσευχηθεί μαζί τους για το πρόβλημά του. Σπάζοντας το κέλυφος της ατομικότητας με την ενεργό συμμετοχή σε επιμέρους ομάδες, αναπτύσσεται το αίσθημα αλληλεγγύης, συμπαράστασης και υποστήριξης συμβάλλοντας έτσι πιο αποτελεσματικά και θετικά στην ψυχική υγεία. Πόσο πιο ανάλαφρος μπορεί να νιώθει κάποιος όταν συμμερίζεται την ανησυχία του με τον αδελφό του σε προσευχή!
-Αξιοποιώντας το χρόνο:
Ένας άλλος σημαντικός προστατευτικός παράγοντας της ψυχικής υγείας είναι η διαχείριση του χρόνου δημιουργικά. Αυτό σημαίνει ο καθένας να έχει δημιουργικές δραστηριότητες μέσα στην ημέρα του. Τέτοιες μπορεί να είναι η σωματική άσκηση (περπάτημα, γυμναστική), η ανάπτυξη κάποιου χόμπυ (ζωγραφική, μαγειρική),ή εθελοντική εργασία. Με το να ασχοληθεί κανείς με κάτι άλλο στο καθημερινό του πρόγραμμα αλλάζει παραστάσεις και ξεφεύγει από τις καταστάσεις που προκαλούν συναισθηματική φόρτιση, αβεβαιότητα, ένταση και ανησυχία. Επίσης, μέσα από τη δημιουργική αξιοποίηση του χρόνου διατηρεί το άτομο τη δημιουργικότητα και παρά τις ματαιώσεις και τις αντιξοότητες, ενισχύει το αυτοσυναίσθημά του. Εάν δηλαδή αντιμετωπίζει κάποιος προβλήματα με την εργασία του (π.χ. απόλυση) είναι πολύ βοηθητικό να προσφέρει εθελοντικά διατηρώντας ταυτόχρονα την πεποίθηση οτι η δημιουργικότητά του δεν αναιρείται από την απόφαση ενός εργοδότη να τον απολύσει. Η διατήρηση της δημιουργικότητας μπορεί να εξασφαλιστεί μέσα από τη συμμετοχή σε διακονίες της εκκλησίας ανάλογα με το χάρισμα που ο Κύριος έχει δώσει στον καθένα. Το να είμαστε χρήσιμοι (χρήσιμα σκεύη) στο έργο του Θεού ανανεώνει την ψυχή, ενισχύει τη δημιουργικότητα και απομακρύνει δυσάρεστα συναισθήματα που προέρχονται από αρνητικές καταστάσεις που βιώνουμε καθημερινά γύρω μας.
Ζώντας στην οικονομική αβεβαιότητα και ανασφάλεια όπου ούτε τα χρήματα, ούτε οι αποταμιεύσεις, ούτε τα ακίνητα, ούτε το τραπεζικό σύστημα μπορούν να διασφαλίσουν σιγουριά, ας βρούμε ασφάλεια στον Κύριο. Ο Λόγος του Θεού μας λέει: «Υπό τας πτέρυγας αυτού θέλεις είσαι ασφαλής» Ψλμ. 91:4.
Χατζή Ίλια, Ψυχολόγος MSc
Βιβλιογραφία
•Τσούνης Α.,(2012), « Η όξυνση των ψυχοκοινωνικών προβλημάτων στην Ελλάδα στην εποχή της αποδόμησης και του κοινωνικού κράτους», Τετράδια Ψυχιατρικής, Νο 119, Αθήνα.
•Γιωτάκος Ο., Καράμπελας Δ., Καυκάς Α., (2011), «Επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης στην ψυχική υγεία στην Ελλάδα», Περιοδικό Ψυχιατρική 22 (2), Αθήνα.