του Κυριάκου Κυριακού, Μαθηματικού
Αυτός είναι ο πέμπτος μακαρισμός, και το πρώτο πράμα που πρέπει να κάνουμε είναι να καταλάβουμε τη σημασία της λέξης «ελεήμονας». Ο ελεήμονας δεν περιορίζεται στο να δίνει ελεημοσύνες, δηλαδή χρήματα στους φτωχούς, αλλά δείχνει έλεος σε όλους όσοι πάσχουν και υποφέρουν. Το λεξικό εξηγεί τη λέξη ελεήμονας, με τις λέξεις «ευσπλαχνικός» και «πονόψυχος». Ο ελεήμονας είναι ένας που λυπάται τον συνάνθρωπο του που βρίσκεται σε δυσκολίες και πάσχει, και προσπαθεί να τον βοηθήσει.
Ο Χριστός λοιπόν λέει ότι οι ελεήμονες είναι μακάριοι, γιατί θα ελεηθούν, εννοώντας ότι θα ελεηθούν από το Θεό. Είναι δυνατόν να νομίσουμε ότι ο Χριστός διδάσκει ότι αν θέλεις να ελεηθείς από το Θεό, δεν έχεις παρά να δείξεις έλεος στους συνανθρώπους σου, και ο Θεός θα σε ελεήσει. Αμέσως όμως θέλουμε να τονίσουμε ότι τέτοια ερμηνεία αυτού του μακαρισμού είναι τελείως λάθος, για δύο λόγους.
Αφ’ ενός μεν αν νομίσουμε ότι ο Χριστός εννοούσε ότι αν ελεήσεις θα ελεηθείς, αμέσως αντιμετωπίζουμε ένα μεγάλο πρόβλημα: Πόση ελεημοσύνη πρέπει να δείξεις για να ελεηθείς; Ας υποθέσουμε ότι μέρος της ελεημοσύνης σου είναι να δίνεις χρήματα στους φτωχούς, πόσα χρήματα πρέπει να δόσεις; Τί ποσοστό του εισοδήματός σου; Είναι αρκετό να δόσεις 10%, ή θα πρέπει να δόσεις 20% ή 25%; Και ακόμη και αν δίνεις τα περισσότερα χρήματά σου στους φτωχούς, είναι αρκετό αυτό; Άραγε θα πρέπει να διανυκτερεύεις και με αρρώστους που υποφέρουν; Και πόσο συχνά πρέπει να το κάνεις αυτό; Είναι αρκετό να το κάνεις δύο φορές την εβδομάδα; ΄Η πρέπει να το κάνεις τρεις ή τέσσερις φορές; Θα μπορούσαμε να κάνουμε πολλές τέτοιες ερωτήσεις. Το ότι είναι αδύνατο να τις απαντήσουμε δείχνει ότι δεν είναι δυνατόν να εννοούσε ο Χριστός ότι αν ελεήσεις ο Θεός θα σε ελεήσει.
Επί πλέον όμως η Γραφή διδάσκει ότι είναι αδύνατον να σωθείς με τα καλά σου έργα, διότι όσος καλά κι αν είναι τα έργα σου, ποτέ δεν θα μπορέσεις να ικανοποιήσεις την απόλυτο δικαιοσύνη του Θεού. Εκτός τούτου, τί θα κάνεις για τις αμαρτίες που έχεις πράξει; Ίσως να απαντήσεις ότι ο Θεός είναι ελεήμονας, και ότι θα παραβλέψει τις αμαρτίες σου, ιδίως αν και συ ήσουν ελεήμονας στη ζωή σου. Η Γραφή όμως διδάσκει ότι ο Θεός ποτέ δεν παραβλέπει αμαρτίες. Κάθε αμαρτία πρέπει να τιμωρηθεί, και θα τιμωρηθεί ή τιμωρώντας τον αμαρτωλό, ή φορτώνοντας την αμαρτία στο Χριστό, ο οποίος πέθανε για τις αμαρτίες μας. Το έλεος που δείχνει ο Θεός όταν μας συγχωρεί τις αμαρτίες μας, δεν είναι ότι τις παραβλέπει, αλλά ότι τις τιμωρεί στο πρόσωπο του αγαπητού του Γιου, δηλαδή του Χριστού. Δεν μπορείς λοιπόν να πληρώσεις για τις αμαρτίες σου με τα καλά σου έργα, και γι’ αυτό λέμε ότι ο Χριστός δεν εννοούσε ότι αν ελεήσεις θα ελεηθείς.
Για να καταλάβουμε τα λόγια του Χριστού σωστά πρέπει να έχουμε υπ’ όψη ότι στους μακαρισμούς ο Χριστός δεν λέει τί πρέπει να κάνεις για να γίνεις χριστιανός, αλλά περιγράφει τί χαρακτηριστικά πρέπει να έχεις αν είσαι χριστιανός. Δεν γίνεσαι χριστιανός κάνοντας διάφορα καλά έργα, αλλά αν είσαι χριστιανός έχεις ορισμένα χαρακτηριστικά. Για να φέρουμε ένα παράδειγμα, αν είσαι Έλληνας, μιλάς ελληνικά. Δεν γίνεσαι Έλληνας με το να μιλάς ελληνικά, αλλά μια απόδειξη ότι είσαι Έλληνας είναι ότι μιλάς ελληνικά. Με τον ίδιο τρόπο δεν γίνεσαι χριστιανός κάνοντας ελεημοσύνες, αλλά μια απόδειξη ότι είσαι χριστιανός είναι ότι είσαι ελεήμονας.
Αυτό το βλέπουμε ακόμη πιο καθαρά αν κοιτάξουμε τους προηγούμενους μακαρισμούς. Στους πρώτους τέσσερις μακαρισμούς ο Χριστός περιγράφει την πνευματική κατάσταση του χριστιανού. Ο χριστιανός είναι φτωχός στο πνεύμα και καταλαβαίνει ότι μόνος του δεν μπορεί να ικανοποιήσει το Θεό. Ο χριστιανός πενθεί για τις αμαρτίες του, πεινά και διψά τη δικαιοσύνη, επειδή θέλει τη δικαιοσύνη του Θεού. Όλα αυτά περιγράφουν την εσωτερική κατάσταση του χριστιανού, και δεν περιγράφουν κανένα έργο, και καμία πράξη. Η χριστιανοσύνη δεν συνίσταται σε πράξεις που κάνεις, αλλά σε μια εσωτερική στάση που έχεις απέναντι του Θεού. Αν λοιπόν έχεις αυτή τη στάση, τότε θα είσαι σωστός χριστιανός, και θα έχεις ορισμένα εξωτερικά χαρακτηριστικά που θα είναι φανερά σε όλους. Ένα απ’ αυτά τα χαρακτηριστικά είναι ότι θα είσαι ελεήμονας.
Αν λοιπόν είσαι ελεήμονας με την χριστιανική σημασία αυτής της λέξης, η ελεημοσύνη σου συχνά θα είναι διαφορετική από την ελεημοσύνη των μη χριστιανών. Πολλοί νομίζουν ότι αν είσαι ελεήμονας θα προβλέψεις το στραβό και το κακό. Όπως είπαμε όμως πιο πάνω ο Θεός ποτέ δεν παραβλέπει το κακό και την αμαρτία. Κι αυτό εφαρμόζει και σε μας. Τί θα λέγατε για ένα δάσκαλο που παραβλέπει τα λάθη των μαθητών του, ή την κακή τους διαγωγή, διότι θέλει να είναι «καλός»; ΄Η τι θα λέγατε για μια κυβέρνηση, ή για ένα χωροφύλακα που παραβλέπει διάφορες παρανομίες; Αυτό δεν σημαίνει ότι αν κανείς μας κάνει κάτι το κακό πρέπει να του επιτεθούμε! Όχι, ο χριστιανός πρέπει να είναι συγχωρητικός, όπως εξ άλλου δίδαξε και ο Χριστός στην Κυριακή προσευχή. Ο ελεήμονας είναι άνθρωπος που συμπάσχει με αυτούς που υποφέρουν και πονούν και προσπαθεί να τους βοηθήσει, όχι αυτός που παραβλέπει το κακό και το στραβό. Μάλιστα μέρος της ελεημοσύνης του είναι να κατακρίνει ό,τι είναι λάθος και να διδάσκει τί είναι το σωστό.
Αυτή η στάση επεκτείνεται ακόμη και στον τομέα της θρησκείας. Υπάρχουν πολλές θρησκείες σον κόσμο σήμερα, και πολλοί νομίζουν ότι δείχνουν καλοσύνη αν θεωρήσουν όλες τις θρησκείες σωστές. Μάλιστα σε πολλές δυτικές χώρες υπάρχουν σήμερα νόμοι που απαγορεύουν τη κατάκριση μιας θρησκείας. Αν όμως είσαι σωστός ελεήμονας, θα λυπηθείς γι’ αυτούς που ακολουθούν μια θρησκεία που είναι λάθος διότι το τέλος τους θα είναι οικτρό, και θα προσπαθήσεις να τους βοηθήσεις, διδάσκοντάς τους για τον Χριστό. Η ελεημοσύνη σου δε θα περιορίζεται μόνο σε φυσικές δυσκολίες αλλά και σε πνευματικές.
Σκοπός των μακαρισμών είναι να μας δείξει τί χαρακτηριστικά πρέπει να έχουμε σαν χριστιανοί και να εξετάσουμε τον εαυτό μας για να δούμε αν τα έχουμε αυτά τα χαρακτηριστικά. Άραγε λοιπόν εσύ είσαι ελεήμονας;