του ΄Ακη Δημητριάδη
Όποτε ανοίγω την τηλεόρασή μου Κυριακή πρωί, στα περισσότερα κανάλια μεταδίδεται η αρχιερατική θεία λειτουργία, μεγάλο μέρος της οποίας είναι και η ψαλμωδία από τον ιερέα και τους ψάλτες, αριστερό και δεξιό. Στο κανάλι 4e μάλιστα, συμμετέχει και η χορωδία γυναικών της εκκλησίας της Λυδίας.
Η υμνωδία, μαζί με την προσευχή και το κήρυγμα, είναι ένα από τα βασικά στοιχεία της «λειτουργίας», τόσο στις Ορθόδοξες εκκλησίες όσο και στις εκκλησίες των διαμαρτυρομένων.
Οι ύμνοι στις Ορθόδοξες εκκλησίες, παρ’ ότι στους περισσότερους δεν είναι καταληπτοί – επειδή είναι στην καθαρεύουσα ή αρχαϊκή ελληνική γλώσσα, εντούτοις έχουν τη χάρη τους διότι είναι σε βυζαντινή μουσική. Υπάρχουν ύμνοι, όπως λ.χ. ΑΙ ΓΕΝΕΑΙ ΠΑΣΑΙ ΥΜΝΟΥΝ ΤΗΝ ΤΑΦΗΝ ΣΟΥ, που ψέλνεται κατανυκτικά Μεγάλη Παρασκευή το Πάσχα, οι οποίοι είναι γλυκύτατοι και πραγματική απόλαυση.
Στις περισσότερες εκκλησίες των διαμαρτυρομένων το εκκλησίασμα ψάλλουν όλοι μαζί και συνοδεύονται από το μουσικό όργανο που ονομάζεται αρμόνιο. Πολλά μέλη της εκκλησίας μάλιστα έχουν ωραία φωνή και αποδίδουν τους ύμνους σε ήχους σοπράνο, άλτο, τενόρο ή μπάσου. Έτσι, δημιουργείται μία αρμονική μελωδία πολύ ευχάριστη για το αυτί του ακροατή. Επίσης η τετράφωνη χορωδία της εκκλησίας ψάλλει πολύ μελωδικά 3 – 4 ύμνους ή άλλα μουσικά κομμάτια, και είναι πραγματική απόλαυση να την ακούς.
Εντούτοις, πολλές φορές, αυτό που ακούει ο ακροατής είναι μόνο ευχάριστες μελωδίες, χωρίς να καταλαβαίνει τα λόγια των ύμνων. Τα λόγια των ύμνων χάνονται μέσα στους ήχους.
Κι όμως, αυτά τα λόγια των ύμνων έχουν την πραγματική αξία – και όχι η μουσική και οι μελωδίες. Σκοπός της υμνωδίες δεν είναι να περάσουμε καλά, απολαμβάνοντας μελωδικές πολυφωνικές μουσικές αρμονίες.
Σκοπός της υμνωδίας είναι να δοξαστεί ο Θεός, και ταυτόχρονα να ευαγγελίσουμε τον ακροατή με το μήνυμα σωτηρίας του ύμνου, με τα λόγια του ύμνου. Εάν ο ακροατής δεν προσέξει ή δεν καταλάβει τα λόγια, η υμνωδία μας είναι προβληματική, έξω από το σκοπό της, και χάνει την αξία της.
Γι’ αυτό το λόγο νομίζω ότι πρέπει να δίνεται ιδιαίτερη έμφαση, και η προσοχή να εστιάζεται στα λόγια των ύμνων. Αυτό εξυπηρετούν τα υμνολόγια, όπου μπορεί κανείς να διαβάσει το κείμενο με τα λόγια των ύμνων.
Σε πολλές εκκλησίες πριν να ψάλλουν έναν ύμνο, γίνεται ανάγνωση – απαγγελία τα λόγια, κι αυτό είναι πολύ καλό. Σε άλλες εκκλησίες τα λόγια του ύμνου προβάλλονται σε οθόνη με προτζέκτορα, ώστε να μπορεί κανείς να τα διαβάσει.
Καλή και ευχάριστη είναι η μουσική και οι μελωδία των ύμνων. Αλλά ας μη ξεχνάμε το σκοπό για τον οποίο ψέλνουμε: να ακούγονται ευδιάκριτα τα λόγια και το μήνυμά τους.