Γράφει ο Γιώτης Κανταρτζής
“Η κρίση μπορεί να γίνει ευκαιρία”. Είμαι σίγουρος ότι όλοι ακούσαμε και ίσως είπαμε (εγώ σίγουρα το είπα πολλές φορές) αυτό το κλισέ. Η αλήθεια είναι ότι η λέξη κλειδί στην παραπάνω φράση είναι το ρήμα «μπορεί». Δηλαδή, μπορεί αλλά μπορεί και όχι. Η κρίση μπορεί να ανοίξει πόρτες αλλά μπορεί και να κλείσει. Να δώσει ευκαιρίες αλλά και να στερήσει ή να τις εμποδίσει. Αντί λοιπόν να αντιμετωπίζουμε με τρόπο γενικό και απλουστευτικό το θέμα καλά θα κάνουμε να προσευχόμαστε στον κυρίαρχο Θεό να εργαστεί έτσι ώστε η κρίση να μην κάνει την κοινωνία μας φοβική, ρατσιστική, κλειστή, νεο-συντηρητική, βίαιη κ.λπ.
Ποιες όμως μπορεί να είναι κάποιες θετικές συνέπειες της κρίσης; Πρόσφατα διάβασα ένα βιβλίο με θέμα του τα χαρακτηριστικά μιας «αποστολικής» εκκλησίας και τίτλο Οι Ξεχασμένοι Τρόποι (The Forgotten Ways). Ο συγγραφέας του, ο αυστραλός Alan Hirsch, αναφερόταν σε κάτι που το ονόμαζε «communitas». Με τον όρο αυτό ήθελε να περιγράψει μια στενή, ριζοσπαστική κοινωνία και σχέση. Ξεκινώντας από ανθρωπολογικές μελέτες υποστήριζε ότι όταν μια ομάδα ανθρώπων ζει σε οριακές καταστάσεις (χρησιμοποιεί τον όρο “liminality”) αναπτύσσει μια ιδιαίτερα έντονη διαπροσωπική αδελφότητα στην οποία όλοι στηρίζουν και συντρέχουν τους άλλους. Ο συγγραφέας αντιδιαστέλλει αυτή την έννοια της κοινωνίας που αναπτύσσεται μπροστά στην κρίση, στην απειλή, στην «οριακότητα» από την κοινωνία όπως την εννοούμε στις εκκλησίες μας. Αυτό που εμείς περιγράφουμε ως κοινωνία δεν εμπνέεται από τις αρχές της Βίβλου αλλά από τις αξίες της μεσοαστικής κουλτούρας. Δηλαδή ασφάλεια, σιγουριά, βολή, παρηγορία και επιβεβαίωση. Αυτά είναι λοιπόν που ψάχνουμε στην αδελφική επικοινωνία. Θέλουμε όταν βρισκόμαστε να δεχόμαστε απλά ένα παρηγορητικό ή ενθαρρυντικό «χτύπημα στην πλάτη» για να συνεχίσουμε μόνοι μας τη ζωή μας. Όμως αν δούμε την κοινωνία της αποστολικής εκκλησίας θα διαπιστώσουμε ότι ήταν κάτι πολύ περισσότερο. Ήταν «communitas», δηλαδή αδελφοσύνη μπροστά στην απειλή, στην κρίση. Σκεφτείτε το περιστατικό όπου οι μαθητές είναι κλεισμένοι στο ανώγειο για τον φόβο των Ιουδαίων. Μπορεί να τους κρίνουμε ως δειλούς και φοβισμένους. Κρατήστε όμως την λεπτομέρεια ότι έμειναν μαζί. Κατανοούσαν ότι μπροστά στον κίνδυνο πρέπει να μείνουν ενωμένοι, να μείνουν κοντά ο ένας στον άλλον. Το πρόβλημα της εκκλησίας στη Δύση είναι ότι έχασε αυτή την αίσθηση της «οριακότητας» στον τρόπο που αντιλαμβάνεται και βιώνει τη θέση της στον κόσμο. Έχοντας πια γίνει μέρος του κατεστημένου, μερικές φορές μάλιστα με προνομιακή θέση και ρόλο στις δομές του, έχασε αυτή την αίσθηση του κινδύνου, της απειλής, της πρόκλησης που νιώθει κανείς στο περιθώριο, στα άκρα. Μια άλλη εξήγηση για το ίδιο φαινόμενο είναι η απομάκρυνση της εκκλησίας από την αποστολή της. Μέσα από τις διαδικασίες της απόσυρσης από την μία ή της αφομοίωσης από την άλλη η εκκλησία δεν νιώθει ούτε ότι απειλεί ή ότι απειλείται από τον κόσμο που την περιβάλλει.
Στο βιβλίο που αναφέραμε ο συγγραφέας υποστηρίζει ότι ο τρόπος για να ανακτηθεί μια τέτοιας μορφής κοινωνία είναι η επιστροφή στην αποστολικότητα. Δηλαδή μόλις η εκκλησία βγει έξω από τη ζώνη ασφάλειας και βιώσει την αποστολή της μέσα στον κόσμο τότε τα μέλη της θα νιώσουν αυτή την «οριακότητα» που θα τους συσπειρώνει και τους κινητοποιεί. Σκέφτομαι ένα ακόμη παράδειγμα από το βιβλίο των Πράξεων. Πώς μπορείς να πείσεις πιστούς να βρεθούν μαζί στον ίδιο χώρο και να προσευχηθούν με πάθος για κάτι; Μπορεί να σου πουν ότι το ίδιο μπορεί να γίνει με το να μείνει ο καθένας στο σπίτι του. Άλλωστε ο Θεός είναι πανταχού παρών και ακούει το ίδιο όπου και αν είμαστε. Σκεφτείτε όμως τι γίνεται όταν ο Πέτρος φυλακίζεται, όταν η εκκλησία νιώθει απειλή, ζει στην «οριακότητα». Τότε αυθόρμητα όλοι μαζεύονται μαζί και μένουν ο ένας δίπλα στον άλλο και προσεύχονται. Η «οριακότητα» γεννά communitas! Οι οριακές καταστάσεις γεννούν μια πρωτόγνωρη και ριζοσπαστική αδελφοσύνη και συσπείρωση.
Δεν είναι όμως μόνο εμπειρίες που αφορούν την αποστολή μας μέσα στον κόσμο που γεννούν αυτή την αδελφοσύνη. Θα πρόσθετα ότι ακόμη και γενικές περιστάσεις που είναι ακραίες και οριακές μπορεί να φέρουν το ίδιο αποτέλεσμα. Η Νέα Υόρκη είναι ένα καλό παράδειγμα. Μετά από την επίθεση στους δίδυμους πύργους η πόλη άλλαξε δημιουργώντας μια νέα αίσθηση κοινωνικότητας άγνωστη μέχρι τότε. Αναρωτιέμαι λοιπόν μήπως η κρίση που βιώνουμε θα μας κάνει ως κοινωνία να ανακτήσουμε αυτό που εδώ και καιρό έχει χαθεί; Την έννοια της συλλογικότητας και της αλληλεγγύης. Όμως το ίδιο ερώτημα τίθεται και για την εκκλησία. Πρωτίστως για την εκκλησία! Θα ανακτήσουμε αυτό το βίωμα της αλληλεγγύης και της αλληλεξάρτησης που έχουμε χάσει; Θα νιώσουμε την ανάγκη να βρεθούμε μαζί με τα αδέλφια μας γιατί μέσα στην κοινωνία μαζί τους θα βρούμε δύναμη και στήριγμα; Θα εκτιμήσουμε το πόσο σημαντικό είναι να είμαστε και να βρισκόμαστε μαζί και να μοιραζόμαστε τη ζωή μας;
Η κρίση μπορεί να γίνει ευκαιρία. Μπορεί όμως και όχι. Μπορεί να μας κλείσει στο εαυτό μας, στα δικά μας, στις ανάγκες μας, στα προβλήματά μας. Μπορεί να γεννήσει μέσα μας πικρία και ζήλια για αυτούς που δεν έχουν τα δικά μας προβλήματα. Μπορεί να μας αποσυντονίσει. Μπορεί όμως από την άλλη να μας κάνει να δούμε την εκκλησία ως την οικογένειά μας μέσα στην οποία θα βρούμε αλληλεγγύη, αλληλο-υποστήριξη, φροντίδα, ενδιαφέρον, αγάπη, ενθάρρυνση.
Η κρίση μπορεί να γίνει ευκαιρία για την εκκλησία να ξαναβρεί την χαμένη τέχνη της αγάπης.