Γράφει η Μαρία Ι. Σιδηροπούλου – Τάτση, Ψυχολόγος
Ο χριστιανός γονιός και το Locus of Control[1] του
Ποιο είναι το σημείο ελέγχου του χριστιανού γονιού; Από πού αντλεί την ηρεμία και την σιγουριά του σε καθημερινά προβλήματα; Πώς αυτό το σημείο ελέγχου επηρεάζει τις αποφάσεις του και την συμπεριφορά του; Η αίσθηση ελέγχου έχει εσωτερική (έρχεται από μέσα του) η εξωτερική (από εξωτερικούς παράγοντες) προέλευση;
Στην πρώτη περίπτωση αναφερόμαστε στο άτομο το οποίο αναλαμβάνει την ευθύνη των πράξεων του και έχει την αίσθηση ότι κυριαρχεί στις πράξεις και την όλη πορεία του, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι παραγκωνίζεται ο Θεός και η σχέση του μαζί Του. Στην δεύτερη περίπτωση αναφερόμαστε στο άτομο που τείνει να αποδίδει την ευθύνη των πράξεων του και την έκβαση των γεγονότων σε εξωτερικούς παράγοντες, παραμένοντας ταυτόχρονα πιστός στο Θεό. Πρέπει να σημειώσουμε ότι ο όρος δεν έχει σχέση με την πραγματική αιτία αυτή καθεαυτή, αλλά με τον τρόπο που το ίδιο το άτομο αντιλαμβάνεται και αποδίδει την αιτία των γεγονότων και των εκβάσεων στη ζωή του.
Οι έρευνες έχουν αποδείξει ότι το σημείο ελέγχου μαθαίνεται, είναι κάτι επίκτητο, δηλαδή ο άνθρωπος το υιοθετεί μέσα από το περιβάλλον στο οποίο ζει και μέσα από τις καταστάσεις που βιώνει. Επίσης, έχει επικρατήσει η άποψη ότι είναι καλύτερο ένα εσωτερικής προέλευσης σημείο ελέγχου γιατί αυτό οδηγεί σε επιτυχίες στη ζωή, πράγμα το οποίο απαιτεί διερεύνηση γιατί αυτό ισχύει υπό περιπτώσεις και δεν είναι πάντα δεδομένο…
Σε αυτό το σημείο θα γίνω πιο συγκεκριμένη. Οι γονείς που είναι ενωμένοι με γάμο και έχουν αποφασίσει να τεκνοποιήσουν, αυτοί που πιστεύουν στον Θεό και στην ευλογία του να έχεις παιδιά, ξεκινούν την προετοιμασία από νωρίς. Πριν γεννηθεί ακόμη το παιδί προσεύχονται για αυτό και ζητούν την σοφία και την υπομονή που Εκείνος δίνει για το μεγάλωμα του. Αυτό λέγεται και προγεννητικός έλεγχος ή οικογενειακός προγραμματισμός. Αν και κατά κόσμον η έννοια χρησιμοποιείται για ιατρικές εξετάσεις. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι το παιδί δεν διαλέγει την οικογένεια στην οποία θα γεννηθεί, αλλά ούτε και η οικογένεια διαλέγει τι παιδί θα γεννήσει. Οπότε οι εννιά μήνες πολύ σοφά ορίστηκαν από το Θεό για να προετοιμάζονται και οι δύο πλευρές να συναντηθούν στην γέννα. Οι γονείς λοιπόν που ετοιμάζονται ψυχολογικά αρχίζουν και διαμορφώνουν τα πιστεύω τους και τις αντιλήψεις τους σχετικά με τον γονεϊκό τους ρόλο. Όταν το παιδί γεννιέται θα έρθουν αντιμέτωποι πολλές φορές με δυσκολίες και διλήμματα και εκεί είναι που θα φανεί η στάση τους όσον αφορά την διαπαιδαγώγηση του παιδιού, εκεί είναι που θα έρθουν κάτω από πίεση και θα πρέπει να αντλήσουν από κάπου τον έλεγχο της κατάστασης.
Φυσικά ο χριστιανός γονιός έχει τον Λόγο, την Βίβλο, όπου εκεί μπορεί να δει και να αντλήσει παραδείγματα από τον Θεό ως πατέρα και από τον Ιησού ως υιό… Μπορεί πολύ σοφά να επιλέξει πώς να συμπεριφέρεται και να οριοθετεί το παιδί του σύμφωνα με τις αρχές της Βίβλου[2]. Κάποιες φορές όμως στην καθημερινότητα του λυγίζει και αποκλίνει από αυτές τις αρχές. Ίσως να ξεχνά ότι μπορεί να έχει την Βίβλο για πηγή ελέγχου και αρχίζει να αποδίδει τις αιτίες του τι πήγε στραβά είτε στον εαυτό του, είτε στους άλλους…
Λέγεται ότι όταν κάποιος αποδίδει την ευθύνη στον εαυτό του για κάτι που πάει στραβά, πατά πιο γερά στα πόδια του και δεν φοβάται την αλήθεια. Αυτό μπορεί να ισχύει αλλά για να επιφέρει καλά αποτελέσματα σε αυτόν που το παραδέχεται σημαίνει πως το άτομο διαθέτει ταυτόχρονα και την αίσθηση της αυτοεκτίμησης, της επάρκειας και της αυτοπεποίθησης. Γιατί διαφορετικά μπορεί αυτή η εσωτερίκευση της ευθύνης να τον οδηγήσει σε ενοχές, σε αίσθημα αβοηθητότητας και απελπισίας. Και υπάρχουν δυστυχώς πολύ γονείς σήμερα που έχουν ενοχές, χάνουν εύκολα την ελπίδα τους όσον αφορά την διαπαιδαγώγηση των παιδιών τους και νιώθουν μόνοι και αβοήθητοι: «Μόνο σε εμένα συμβαίνουν αυτά, αποκλείεται να συμβαίνουν στους άλλους», «δοκίμασα τα πάντα», «τι αμαρτίες πληρώνω;», κ.α. Και η αυτοπεποίθηση πέφτει όλο και περισσότερο καθώς είναι αμήχανοι ως προς το πώς να χειριστούν το παιδί.
Από την άλλη αυτοί που αποδίδουν τις αιτίες σε εξωτερικούς παράγοντες μπορεί πολύ εύκολα να κατηγορήσουν τους άλλους όταν παρουσιαστεί μια προβληματική συμπεριφορά, χωρίς να λάβουν υπ’ όψιν τους το μερίδιο της ευθύνης που τους αναλογεί. Π.χ. «η γιαγιά φταίει που κακομαθαίνει το παιδί», «στον παιδ. σταθμό δεν τους μαθαίνουν τίποτα», «ελπίζω να μην μοιάζει της μαμάς του», κ.ο.κ. Φράσεις που διαιωνίζουν την προβληματική συμπεριφορά και μπερδεύουν περισσότερο το παιδί, χωρίς να αποκλείεται το ενδεχόμενο να είναι και έτσι βέβαια. Το ζήτημα όμως είναι να μην ‘κουκουλώνεται’ ένα πρόβλημα πίσω από την έμμεση ευθύνη κάποιων τρίτων, και από την άλλη οι γονείς να επαναπαύονται δίνοντας εξηγήσεις που τους βολεύουν για λίγο καιρό. Καμιά φορά με αυτόν τον τρόπο χάνεται πολύτιμός χρόνος.
Στους γρήγορους ρυθμούς της καθημερινότητας όλοι ψάχνουμε να κερδίσουμε χρόνο και πολλοί γονείς δεν θέλουν να ‘ψάχνουν’ πολύ γιατί το παιδί τους αρνείται να φάει στερεά τροφή, γιατί ενώ είναι 5 χρ. συνεχίζει να κοιμάται ανάμεσά τους, για τα ψέματα που λέει δήθεν ‘για πλάκα’, για όλο το χαρτζιλίκι που ξοδεύεται στα βιντεοπαιχνίδια, για το ότι πάντα αργεί το Σάββατο το βράδυ να γυρίσει, κ.α. Μπορεί να λένε πως κάποια στιγμή το παιδί θα ‘στρώσει’ από μόνο του, ή πως ότι μπορούσαν το έκαναν, αλλά πόσο αλήθεια είναι άραγε αυτό;
Έχουν κάνει όντως ότι μπορούσαν; Μήπως σαν γονείς (ακόμη και διαζευγμένοι) ξέχασαν να το συζητήσουν μεταξύ τους; Προσευχήθηκαν αρκετά για αυτό το πρόβλημα, και μαζί και χώρια; Μίλησαν στο παιδί τους σύμφωνα με τις αρχές της χριστιανικής διαπαιδαγώγησης; Συμβουλεύτηκαν κάποιο άτομο που έχει διάκριση και σοφία σε τέτοια ζητήματα μέσα στην εκκλησία τους, ή τον ποιμένα τους; Πήγαν το παιδί τους στο Κυριακό σχολείο τακτικά και φρόντισαν να έρθουν σε επαφή με τον δάσκαλο του παιδιού στο Κυριακό σχολείο για να πληροφορηθούν καλύτερα; Όλα αυτά απαιτούν χρόνο και γενναιότητα στο που θα αποδοθούν οι ευθύνες, και ας μην γελιόμαστε, την μεγαλύτερη ευθύνη την έχει πάντα ο γονιός.
Ο γονιός έχει την ευθύνη να κάνει πρόληψη είτε αυτό λέγεται μαθαίνω να βουρτσίζω τα δόντια μου από τα 2μισυ είτε αυτό λέγεται μαθαίνω να σέβομαι το σώμα μου και το άλλο φύλο και να έχω μόνο έναν σύντροφο, τον/την σύζυγό μου… Γιατί πάνω από όλα αν κάτι πάει στραβά, και η πρόληψη δεν αποδώσει, ο γονιός καλό είναι να πιστεύει πως κάνει ότι μπορεί, ότι κάνει το μέρος του και ότι ο Θεός κάνει το μέρος του και αυτό δεν σημαίνει απαραίτητα ότι το σημείο ελέγχου του βασίζεται σε εξωτερικό παράγοντα, αντιθέτως μάλιστα βασίζεται στην πίστη του για το Θεό-Πατέρα, εξασκεί την πίστη του μέσα στην δυσκολία, και αυτό είναι ένα απολύτως εσωτερικό σημείο ελέγχου.